|
|
 |
Sevgili okuyucularımız.Özellikle bu köşemizin adını "TARİHE YÖN VERENLER" koyduk.Çünkü sadece ülke sınırları değil Dünya çapında kendini kanıtlamış yüreği memleket kadar kocaman insanların yetiştiği yerin ismidir Gelibolu.Bu kişiler Türk Coğrafyasının birer abidesi olmuşlardır ve sonsuza dek yüreğimizde yaşayacaklar.
"Dört yüz aslandan bu vatan kaldı bize yadigâr
Terk edersek lanet etmez mi bize Perverdigâr"
Rumeli fethine atfendir....
Piri Reis (1470 - 1554)
Ünlü bir Osmanli denizcisi olan Piri Reis, deniz cografyasi alanindaki çalismalari ve çizdigi dünya haritasi ile taninmistir. 1499-1502 yillari arasinda Osmanli-Venedik savasina katilan Piri Reis, 1511 yilinda amcasi Kemal Reis'in ölümünün ardindan Gelibolu'ya yerlesti.1517 yilinda Yavuz Sultan Selim'in çagrisina uyarak Misir Seferi'ne katildi. 1522 yilinda Rodos Seferi'ne katilan Piri Reis 1521 yilinda bitirdigi Kitab-i Bahriye isimli kitabi dört yil sonra Kanuni Sultan Süleyman'a sundu. 1528 yilinda çizdigi dünya haritasini da yine ayni padisaha sundu.
1547 yilinda Kizildeniz, Umman dolaylarinda Portekizliler'le çarpismakta olan Osmanli Donanmasi'na komutan olarak atandi. Son seferinde gemilerini taktim hatayla Basra'da birakarak yenilgiye sebebiyet vermekten idam edildi.
Piri Reis eşsiz bir kartograf ve deniz bilimleri üstadı olmasının yanı sıra, Osmanlı deniz tarihinde izler bırakmış bir kaptandır. Piri Reis, 1465-1470  dolaylarında, o dönemde Osmanlıların ünlü bir deniz üssü olan Gelibolu'da doğdu. On yaşlarına geldiğinde, dönemin bütün Akdeniz'de nam salmış ünlü korsanı olan, sonradan devlet hizmetine giren amcası Kemal Reis'in seferlerine katılmaya başladı.
Piri ve amcası Kemal Reis, uzun yıllar Akdeniz'de korsanlık yaptılar. 1486'da Granada’nın Osmanlı Devleti'nden yardım istemesi üzerine 1487-1493 yılları arasında Piri ve amcası, gemilerle Granadalı müslümanları İspanya'dan Kuzey Afrika'ya taşıdılar. 1499-1502 yıllarında Osmanlı Donanması'nın Venedik Donanması'na karşı sağlamaya çalıştığı deniz kontrolü mücadelesinde Osmanlı gemi komutanı idi. Piri Reis Akdeniz'de yaptığı seyirler sırasında gördüğü yerleri ve yaşadığı olayları, daha sonra Kitab-ı Bahriye adıyla dünya denizciliğinin de ilk kılavuz kitabı olma özelliğini taşıyacak olan kitabının taslağı olarak kaydetti.
Piri Reis, 1511'de amcasının ölümünden sonra, bir süre için açık denizlere açılmadı ve Gelibolu'ya yerleşti. Burada, önce 1513 tarihli ilk dünya haritasını çizdi. Atlas Okyanusu, İberik Yarımadası, Afrika'nın batısı ile yeni dünya Amerika'nın doğu kıyılarını kapsayan üçte birlik parça, işte bu haritanın elde bulunan bölümüdür. Bu haritayı dünya ölçeğinde önemli kılan, Kristof Kolomb'un hala bulunamamış olan Amerika haritasındaki bilgileri içeriyor olmasıdır.
Piri Reis haritasını, Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında ,1517'de padişaha sundu.
Bazı tarihçilere göre, Osmanlı padişahı dünya haritasına bakmış ve 'Dünya ne kadar küçük...' demiştir. Sonra da, haritayı ikiye bölmüş ve 'biz doğu tarafını elimizde tutacağız..' demiştir.. Padişah, daha sonra 1929'da bulunacak olan diğer yarıyı atmıştır. Bazı kaynaklarca, günümüzde bulunamamış olan doğu yarısını, Hint Okyanusu'nun ve onun Baharat yolunun kontrolünü ele geçirmek için Padişahın yapacağı olası bir sefer için kullanmak istediği bile iddia edilmektedir...
Piri Reis seferden sonra, tuttuğu notlardan Bahriye için bir kitap yapmak amacıyla Gelibolu'ya döndü. Derlediği denizcilik notlarını bir Denizcilik Kitabı (Seyir Kılavuzu) olan Kitab-ı Bahriye'de bir araya getirdi..
Kanuni Sultan Süleyman'ın dönemi, büyük fetihler dönemiydi. Piri, 1523'deki Rodos seferi sırasında da Osmanlı Donanması'na katıldı. 1524'de Mısır seyrinde kılavuzluğunu yaptığı sadrazam Pergeli İbrahim Paşa'nın takdiri ve desteğini kazanınca, 1526'da gözden geçirdiği Kitab-ı Bahriye'sini Kanuni'ye sundu.
Piri Reis'in 1526'ya kadar olan yaşamı Kitab-ı Bahriye'den izlenebilir. Piri Reis, 1528'de de ikinci dünya haritasını çizdi. Bugün elimizde olan Kuzey Amerika haritası bu haritanın bir parçasıdır.
Sonraki yıllarda, güney sularında devlet için çalışan Piri Reis, bu dönemde, Hint Kaptanlığı yapmış, Umman Denizi, Kızıl Deniz ve Basra Körfezi'ndeki deniz görevlerinde yaşlandı.
Piri Reis'in Osmanlı donanmasında yaptığı son görev, acı olaylarla biten Mısır Kaptanlığı'dır. 1552'de çıktığı ikinci seferin son durağı Basra'da, tamire ve dinlenmeye muhtaç donanmayı bırakıp ganimet yüklü üç gemi ile Mısır'a döndüğü için, burada hapsedildi. Donanmayı Basra'da bırakması, Basra valisi Kubat Paşa'ya ganimetten istediği haracı vermemesi, Mısır Beylerbeyi Mehmet Paşa'nın politik hırsı yüzünden 1554'te hizmette kusurla suçlandı ve idam edildi. Ne var ki O, yarattığı evrensel boyuttaki eserleri olan, iki dünya haritası ve çağdaş denizciliğin ilk önemli yapıtlarından birisi sayılan Kitab-ı Bahriye ile günümüzde de halen yaşamaktadır...
Öldüğünde 80 yaşının üzerinde olan Piri Reis'in terekesine devletçe el konuldu.
Osmanlı Türklerinde gerçek anlamda haritacılık Piri Reis'le başlar. Bu acemice, emekleyen bir görüntünün aksine, mükemmel bir çıkıştır. Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye adlı kitabı bir Türk'ün meydana getirdiği en önemli denizcilik eseri olarak dünyaca selamlanmıştır. Dünya haritası ve Kuzey Amerika haritasının çizimlerindeki isabet ve projeksiyon sistemindeki mükemmellik, tüm dünyada büyük hayranlık ve hayret uyandırmaktadır.
NAMIK KEMAL
Tanzimat sonrasi düsünce ve edebiyat alaninda bir çok yeniligin öncüsü olmus çok yönlü bir aydindir. Tekirdag dogumlu olan Namik Kemal, 1856 yilinda Istanbul'da Bab-i Ali Tercüme Odasi'na girdi. 1865 yilinda Tasvir-i Efkar Dergisi'nin basina geçti. O yillarda Yeni Osmanlilar isimli gizli bir dernege girince Ali Pasa tarafindan kara listeye alindi ve Erzurum Vali Yardimciligi'na atandi. Ancak görevine baslamadan, dönemin diger aydinlarinin yaptigi gibi Fransa'ya yerlesti.
Oradan Ingiltere'ye geçti, Londra'da Muhbir ve Hürriyet Gazeteleri'ni çikartti. Sadrazam Ali Pasa'nin ölümü üzerine Istanbul'a döndü ve 1872 yilinda Ibret isimli gazeteyi çikartmaya basladi ve bir kaç içinde gazete kapatilarak, Namik Kemal de Gelibolu'ya sürgüne yollandi. Vatan yahut Siliste isimli tiyatro eserinin sahibi olan Namik Kemal, daha sonra Istanbul'a dönerek, yine Ibret Gazetesi'nde agir yazilar yazinca Kibris'a sürüldü, üç yil süreyle burada yasadiktan sonra, 1876'da mesrutiyetin ilaniyla Midilli Mutasarrifi olarak atandi. Ayni ünvanla 1884 yilinda Rodos'ta, 1887 yilinda Sakiz'da görev yapti. 1888 yilinda vefat eden Namik Kemal'in mezari Bolayir'dadir.
DR. ABDÜLHAK ADNAN ADIVAR
Gelibolulu'dur. Orta ögrenimini Gelibolu'da, yüksek ögrenimini Istanbul'da tamamlamistir. Devrin zulmünden kaçarak Berlin Tip Fakültesi'nde çalismaya baslamistir. 1910 yilinda Türkiye'ye dönerek Tip Fakültesi'nde Profesör olmustur. Trablusgarp ve Birinci Dünyü Savaslari'nda Kizilay Müfettisi ve doktor olarak katilmistir. Osmanli Imparatorlugu'nun son Meclis-i Mebusan'inda mebus olarak bulundu. Istanbul'un isgalinden sonra esi Halide Edip Adivar ile birlikte Anadolu'ya geçti ve Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Saglik ve Sosyal Yardim Bakanligi görevinde bulunmustur. Cumhuriyetin ilanindan sonra Istanbul Milletvekili seçildi. 1926 yilinda Türkiye'den ayrilarak esiyle birlikte Ingiltere ve Fransa'da yasadi. Yurda döndükten sonra 1950-1954 yillari arasinda bagimsiz milletvekilligi yapti. 1955 yilinda vefat etti.
ALAADDİN KALFA
Gelibolu'nun Alaettin Mahallesi ile Sehir Mezarligi olan Alaattin Kalfa Mezarligi'na adini veren kisidir. Bir din adamidir. Mezari kendi adini tasiyan bu mezarligin içindedir. Mezari yakin zamanlara kadar çokça ziyaret edilen ve adaklar adanan bir mezardi. Eskiden çocugu olmayan kadinlar, küçük salincaklar yaparlar ve içine bezlere sarili bebekler koyarak mezarinin basucundaki agaca asip dilekte bulunurlarmis.
ŞALVARLIOĞLU İBRAHİM AĞA
Salvarli ya da Salvarlioglu olarak anilan Ibrahim Aga, Sadrazam Nevsehirli Ibrahim Pasa'nin damadi ve Kaymak Mustafa Pasa'nin kardesidir. Gelibolulu'dur. Gelibolu'ya ilk kez içme suyunu getiren sahistir. Bugün hala bazi evlerde bu su kullanilmaktadir. Mezari mermer bloklardan görkemli bir sekilde yapilmistir. Lale Devri'nin bütün inceliklerini yansitan çiçek ve meyve desenleriyle süslenmistir. Basucu tasinda bir kitabe yeralmaktadir. Bu mezar, Yazicioglu Mezarligi'ndan Alaeddin Kalfa Mezarligi'na nakledilmistir.
Gelibolulu Mustafa Ali
Gelibolulu Ali Mustafa olarak da bilinen Mustafa Ali, tarih, edebiyat ve sosyal konularda bir çok eser yazmistir. 25 Nisan 1541'de Gelibolu'da dogan Mustafa Ali'nin ilk hocasi, Habib-i Hamidi'dir. Daha sonra yine Gelibolu'dan hemsehrisi olan Sururi'den tefsir ve fikih dersleri aldi. Ögrenimini Istanbul'da Rüstempasa, Haseki ve Selimiye Medreselerinde tamamlayarak 20 yaslarinda mezun oldu. Divan Edebiyati'nin her dalinda eserler veren Mustafa Ali Bey, 17. yüzyilin en büyük sairlerinden biridir. 4 ciltlik "Künh-ül-Ahbar" en büyük eseridir.
Gelibolulu Mehmet Adil Efendi
Dogum tarihi bilinmeyen Mehmet Adil Efendi, Gelibolu'da dogmustur. Bir Türk bilginidir. Dersian olmustur. Huzur Derslerinde Muhataf (1869-76) yillari arasinda Mukarrir olarak 1877-95 yillari arasinda görev yapti. 1892 yilinda Mekke ve Istanbul payelerine yükseldi. Son görevi Gelibolu Müftülügü'dür. 1895 yilinda Gelibolu'da vefat etti. Yazicizade Mezarligi'nda gömülüdür.
Gelibolulu Kaymak Mustafa Pasa
Nevsehirli Ibrahim Pasa'nin damadi, Kara Mustafa Pasa'nin torunudur. Gelibolu'da dünyaya gelmistir. Telli Çesme'yi yaptirmistir. 1717 yilinda Ikinci Imrahor ve Kapicilar Kethüdasi olmustur. 1718'de Istanbul Kaymakami, 1721 yilinda da Kaptan-i Derya oldu. Bu görevi Patrona Halil isyanina kadar sürdü ve bu isyanda asiler tarafindan öldürüldü.
Hoca Hamza
Hoca Hamza Mahallesi'ne adini veren kisidir. Din adamidir. Yazicizade Çesmesi'nin karsi tarafinda, Feneralti'na dogru inen sokakta mezari bulunmaktadir. Mezari tamir edilirken aslina uygunlugu bozulmustur. Eskiden bu mahallede onun adini tasiyan bir cami varmis.
Hüseyin Becce Gazi
Battaloglu Hüseyin Becce Gazi olarak anilir. Gelibolu'nun fethinde bulunmus bir gazidir. Gazi Süleyman Pasa'dan 27 yil sonra Gelibolu'da vefat etmistir. Mezari pazar yerinin içindedir.
Hüseyin Kelami Pasa
Mezari Bolayir'da Gazi Süleyman Pasa türbesinin bahçeye girisinde ve türbenin hemen yanindadir. 1828 yilinda vefat etmistir. Kitabesinde ölümünden önce, Saros'u korumaya görevli komutan oldugu anlasilmaktadir.
Hamza Bey
Hamzakoy olarak anilan koya adini veren kisidir. Bu koya Osmanli döneminde Bahçe Çesme Koyu denirmis. Bu adi tasiyan tarihi çesme halen, askeri dinlenme tesisleri içindedir. Bu koy halen Gelibolu'nun sivil ve askeri plaj, motel ve gazinolarinin bulundugu yerdir.
Hamza Bey, 1391 yilinda Gelibolu kale kumandani ve ayni zamanda 2.Beyazid'in emri üzerine Gelibolu Tersanesi'ni insa etmekte olan Saruca Pasa'nin en büyük yardimcisi idi. Tersanenin yapiminda büyük emegi geçmistir. Saruca Pasa'nin yardimcisi olan Hamza Bey, Lâpseki komutani olan Hamza Çelebi Bey'in oglu, Sarica Pasa tarafindan hazirlanan ve 40 gemiden olusan filonun komutani olarak 1428 yilinda Ege Denizi'ne açilarak Venedikliler'in elindeki bazi adalari yagmalamistir. Sultan 2. Murat ile birlikte Selanik ablukasina, 1429 yilinda filo komutani olarak katilmis ve Selanik'in alinmasina katkisi olmustur. Koyunluhisar'i Uzun Hasan'in elinden kurtardigi için Rumeli Beylerbeyi rütbesi ile Karaman Bey'i Ishak Bey'in üzerine gönderildi ve onu yendi. 1460 yilinda vefat etti.
not: mezarı tahminimce bursa-mustafakemalpaşa'dadır.
Şair Mehmet Nati Efendi
Iyi bir bilgin ve sair olarak taninan Sair Mehmet Nati Efendi, Gelibolulu'dur. Hicri 1090 miladi 1599 yilinda vefat etmistir.
Şair Zati Süleyman Efendi
Gelibolulu bir sair ve bilgindir. "Mifhahul Mesdil" adli bir eseri vardir. Bu kitap halen Istanbul Üsküdar Selim Aga Kitapligi'ndadir.
Şair Mustafa Musliddin Efendi
Gelibolulu bir sair ve bilgindir. Otuz kadar eseri oldugu kaydedilir. 1561 yilinda vefat etmistir.
Kâtip Selahattin
Yazicizade Mehmet Efendi ile Yazicizade Ahmet Bican'in babalaridir. Gelibolu'nun Evrese bucagindandir. Melhame adinda önemli bir eseri vardir. Ayrica manzum sekilde yazilmis ve gökteki ayin, her günkü havanin durumuna göre neyi gösterdigini bildiren müneccimlikle ilgili bir kitabi vardir. Yazisinin çok güzel oldugu söylenir. Bu nedenle ogullari "Yazicizade" olarak anilirlar. Melhame adli yapiti Istanbul Nur-u Osmaniye Kitapligi'ndadir. Mezari, büyük oglu Yazicizade Mehmet Efendi'nin mezarinin yaninda imis, ancak zaman içinde kaybolmus.
Ece Bey
Gelibolu'nun fethinden sonra, yarimadayi tamamen fethetmis ve buralara Ece Ovasi adi verilmistir. Maydos'u fetheden Ece Bey'in anisina buraya da Eceabat adi verilmistir. Mezari Karainbeyli köyündedir ve 1940 yilinda Çanakkale Milli Egitim Müdürlügü ve Gelibolu Kaymakamliginca açilmis ve kendisine ait dört parça esya çikarilarak Karainbeyli Ilkokulu'na konulmus, daha sonra iki parça kaybolmus geriye kalan iki parça esya önce Turizm Dernegi Müzesi'ne, oradan da 18 Mart 1982 yilinda açilan Çanakkale Çimenlik Kalesi'ndeki Askeri Müze'ye götürülmüstür.Mezari 1989 yilinda yeniden yaptirilmistir. Gelibolu ve Rumeli'nin Fethi Törenleri sirasinda bu mezara her yil çelenk konmaktadir.
Gazi Süleyman Paşa Türbesi
1354 yilinda Gelibolu'nun fetheden ve amaci Trakya'nin iç bölgelerini de fethetmek olan Gazi Süleyman Pasa, kendisine bir saray insa ettirmisti. 1359 yilinda 43 yasinda iken Bolayir Kavak arasindaki köylerde bir av sirasinda atinin ayaginin sürçmesi üzerine atindan düserek basini bir tasa çarpar ve ölür. 1354 yilinda ilk fethettigi yerlerden biri olan Bolayir'a gömüldü. Türbesi 2. Abdüyhamit tarafindan yeniden yaptirilmistir ve adina her yil türbe bahçesinde mevlüt okutulmaktadir.
türbesi Bolayır'dadır.
|
|
 |
|
|
|
|
|
Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (GAP) kuruldu.
|
|
"Bir derdim var bin dermana değişmem." Şah İsmail
|
|
|
Geliboluspor ile Yeni Çanspor maçı 0-0 berabere tamamlandı.Geliboluspordan Burak maçın son dakikasında kırmızı kart yedi |
|
|
 |
|
| |
|
|
